محققان ایرانی بیش از پیش در معرض خطر هستند. دولت ها خواهان سکوت دیپلماتیک میباشند. اما تحقیقات و تجربیات جدید نشان می دهد که کمپین های عمومی در اینمورد اهمیت بسیار دارند.
ماه گذشته برای یک دوره بسیار کوتاه، به نظر می رسید که آقای مراد طاهباز، یکی از بنیانگذاران خیریه حفاظت از بنیاد میراث حیات وحش پارسیان در تهران، پس از چهار سال زندانی در ایران آزاد شده و به خانه برگردد.
موسسه خیریه طاهباز با بکار گذاشتن دستگاه های تله دوربین، یوزپلنگ آسیایی در معرض خطر انقراض
(Acinonyx jubatus venaticus)را تحت نظر داشت. اما سیستم قضایی ایران حکم داد که این جاسوسی است و طاهباز با هفت همکارش هم اکنون در حال گذراندن حکم ده سال زندان میباشد.
کاووس سید امامی، جامعه شناس یکی دیگر از بنیانگذاران این موسسه خیریه، تنها چند هفته پس از دستگیری در زندان درگذشت. طاهباز تابعیت ایران، انگلیس و آمریکا را دارد. او ابتدا به عنوان بخشی از معامله ای که شامل دو شهروند بریتانیایی–ایرانی، نازنین زاغری رتکلیف و مهندس انوشه عاشوری بود، آزاد شد. دو نفر اخیر توانستند نزد خانواه هایشان به انگلستان مراجعت کنند، اما آقای طاهباز دوباره به زندان بازگردانده شد و هم اکنون خانواده او در شوک و ناباوری است.
آقای طاهباز یکی از افراد در فهرست طولانی دست اندرکار در فعالیت های علمی است که در ایران به جرم جاسوسی زندانی می شوند. وضعیت اسفناک آنها بسیار متزلزل است. زیرا اطلاع رسانی کمی در مورد اتهامات علیه آنها، همراه با شرایط وحشتناکی که در آن نگهداری می شوند وجود دارد.
افراد دستگیر شده شامل افراد دوتابعیتی مانند احمدرضا جلالی شهروند سوئدی–ایرانی هستند که با حکم اعدام مواجه است. و فریبا عادلخواه، مردم شناس فرانسوی–ایرانی شاغل در پاریس، که در سال 2019 دستگیر و زندانی شد.
یکی از دلایلی که افراد دوتابعیتی دستگیر می شوند، استفاده از آنها به عنوان گروگان برای گرفتن امتیاز از دولت های غربی است. اما اکثریت محققان در زندان های ایران را خود اتباع ایرانی تشکیل میدهند که متأسفانه از سرنوشت آنها چندان خبری در دست نیست. از جمله آنها می توان به خانم نیلوفر بیانی، یکی از حامیان حیات وحش که قبلا در سازمان ملل متحد کار می کرد، اشاره کرد. افراد جوان تری نیز دستگیر و زندانی شده اند، مانند علی یونسی، دانشجوی برنده جایزه علوم کامپیوتر در دانشگاه صنعتی شریف در تهران و فریبا عادلخواه، یک مردم شناس، که در سال 2019 دستگیر شد.
در کتاب جدیدی به نام «آسمان بدون قفس» (The Uncaged Sky) نوشته کایلی مور–گیلبرت،
(Kylie Moore-Gilbert) به مجازات‌های شدید روحی و جسمی را که این زندانیان به‌ویژه زنان تحمل می‌کنند، اشاره می‌کند. خانم مور–گیلبرت، مردم شناس که دارای تابعیت دوگانه بریتانیا و استرالیا است، به طور منحصر به فردی در نوشتن این کتاب از تجربیات خود استفاده کرده است.
او که قبلا در دانشگاه ملبورن استرالیا بود، در سال 2018 برای شرکت در کنفرانسی به ایران سفر کرده، هنگام بازگشت به استرالیا، در فرودگاه تهران دستگیر شد. او به اتهام جاسوسی به مدت دو سال در زندان بود تا اینکه سال گذشته در بخشی از مبادله زندانیان آزاد شد.
خانم مور گیلبرت مدتی را با خانم بیانی و عادلخواه در زندان وحشتناک اوین در تهران گذراند. او به طور واضح توضیح می دهد که چگونه زنان تحت بازجویی و شکنجه قرار می گیرند، چگونه مورد آزار و اذیت جنسی قرار می گیرند، مجبور می شوند دوره هایی را در سلول انفرادی بگذرانند و از مراقبت های اولیه پزشکی محروم بمانند. او توضیح میدهد، این وسیله ای برای شکستن شخصیت آنهاست تا به کارهایی که انجام نداده اند اعتراف کنند.
اهمیت اطلاع رسانی یک امر مهم است. دولت استرالیا به خانواده مور گیلبرت توصیه میکرد که در مورد پرونده او علنی نشوند، زیرا این امر می تواند مذاکرات برای آزادی او را پیچیده کند. اما کسانی که از اطلاع رسانی اجتناب می کنند، اولویت برای دولت ها و نه انسانها قائل می شوند.
خانم مور–گیلبرت به یاد می آورد که در تماس تلفنی با پدرش که در آن او (پدرش ) گفت که دولت توصیه می کند ساکت بمانید.
اما او (خانم مور–گیلبرت) در پاسخ گفت: „پدر، به من گوش کن – من وقت زیادی ندارم. باید سراغ رسانه ها رفت. به آنها بگو چه اتفاقی برای من می افتد. به آنها بگویید که من دستگیر شده ام و در انفرادی نگه داشته می شوم و از ملاقات با سفارت محروم هستم. „
اگر دولت ها به جای معامله دوجانبه با ایران، یک صدا صحبت کنند، می توان با گروگان گیری مقابله کرد. و اطلاع رسانی مداوم یکی از بهترین راه‌ها برای اعمال فشار بر همه طرف‌ها برای این اقدام است.
جامعه علمی باید برای بالا بردن صدای خود در حمایت از محققان زندانی تلاش بیشتری کند. دانشمندان بین‌المللی باید برای همکاران ایرانی خود که از آزادی بیان بهره‌ای نمی‌برند، صحبت کنند. بیانیه‌ها، نامه‌ها – و حتی نام بردن از پژوهشگران زندانی در ایران در کنفرانس‌ها و رویدادها – راه‌هایی هستند که می‌توان به دانشمندان ایرانی گفت که جامعه جهانی در کنار آنها ایستاده است. علم در ایران تا زمانی که علمای آن احساس امنیت نکنند، شکوفا نخواهد شد.
دو سازمان „کمیته دفاع از حقوق بشر ایران–اتریش„ و „متخصصان پزشکی ایرانی حقوق بشر برای ایران در اتریش“ از درخواست های این نوشته خطاب به جوامع علمی در سراسر جان، حمایت کرده و خوانندگان محترم را به
لینک متن اصلی در مجله Nature ارجاع میدهند.
Nature 604, 218 (2022)
مقاله هایی دیگر در این موضوع به زبان انگیسی در مجله Nature:
Links:
https://www.nature.com/articles/d41586-022-00995-7
https://www.nature.com/articles/d41586-019-03626-w
Academics should not need to live in fear for the pursuit of their science